Jak otrzymać rozwód kościelny?
W prawie kanonicznym nie istnieje pojęcie rozwodu, choć potocznie zwykło się mówić o „rozwodzie kościelnym”. Zgodnie z prawem kanonicznym związek małżeński, który został zawarty przed Bogiem, jest nierozerwalny i człowiek nie może go zakończyć. Małżonkowie nie mogą starać się o rozwód – mogą natomiast rozpocząć proces unieważnienia małżeństwa. Jest to jednak procedura długa, skomplikowana i aby małżeństwo zostało unieważnione, kobieta i mężczyzna muszę wykazać odpowiednie dowody i argumenty.
Kościelne unieważnienie małżeństwa – kiedy może zostać unieważnione?
Małżonkowie mogą starać się o unieważnienie małżeństwa tylko wtedy, gdy związek został zawarty niezgodnie z obowiązującymi normami. Kościół ściśle określa powody, które mogą stać się podstawą do unieważnienia małżeństwa:
- Młodociany wiek – 14 lat dla kobiety i 16 dla mężczyzny;
- Małżeństwo z inną osobą jednego z małżonków (istniejący węzeł małżeński);
- Impotencja (niemoc płciowa);
- Zawarcie związku z osobą nieochrzczoną (różność religii);
- Święcenia kapłański;
- Śluby lub profesja zakonna;
- Uprowadzenie;
- Przeszkoda małżonkobójstwa (występku);
- Pokrewieństwo w linii prostej i do czwartego stopnia linii bocznej;
- Powinowactwo w linii prostej;
- Przeszkoda przyzwoitości publicznej (zgodnie z prawem kanonicznym przeszkoda ta „powstaje z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu”);
- Pokrewieństwa prawnego powstałego z adopcji.
Ponadto istnieją trzy dyspensy, które mogą umożliwić małżonkom unieważnienie związku małżeńskiego:
- Uzyskanie dyspensy papieskiej od małżeństwa niedopełnionego;
- Przywilej Pawłowy;
- Separacja.
Unieważnienie małżeństwa kościelnego – jak przebiega procedura?
Jeśli spełniony jest jeden z wymienionych wcześniej warunków, małżonkowie mogą rozpocząć starania o „rozwód kościelny”. Procedura krok po kroku wygląda następująco:
- Na początku należy skierować się do diecezji małżonków i złożyć wniosek o unieważnienie małżeństwa, czyli tzw. skargę rozwodową. Wzór dostępny jest w kurii lub u proboszcza (można też skargę napisać samodzielnie).
W skardze konieczne jest zawarcie wielu szczegółowych oraz istotnych informacji. Oprócz podstawowych danych, takich jak imiona i nazwiska małżonków, należy opisać przebieg małżeństwa i wymienić minimum trzech świadków, którzy potwierdzą opisaną wersję zdarzeń. Konieczne jest okazanie aktu małżeństwa. Należy określić też m.in. który sąd będzie właściwy do rozpatrzenia sprawy.
W piśmie skargowym kluczowe jest dobranie przesłanek, które udowadniają nieważność małżeństwa, a także ich konkretne, celne uzasadnienie.
- Kolejnym etapem procedury jest powołanie sądu biskupiego, w którego szeregach zasiada kilku duchownych z danej diecezji. Tylko oni mogą zdecydować, czy małżeństwo zostanie unieważnione. Postępowanie rozwodowe zaczyna się w siedzibie kurii w ciągu kilkunastu dni od momentu złożenia skargi. Sąd biskupi może przyjąć lub odrzucić prośbę o rozpatrzenie nieważności małżeństwa.
- Następnym etapem jest tzw. stadium procesu – to wtedy gromadzone są materiały dowodowe, przesłuchiwani są świadkowie, a strony procesu składają oświadczenia. Często powoływani są biegli, którzy wykonują ekspertyzy i opinie. Mogą być nimi np. seksuolodzy, psychiatrzy i psychologowie.
- Po procesie następuje publikacja akt – strony mają prawo do zapoznania się z aktami sprawy. Mogą też wyrazić uwagi, jeśli coś budzi ich wątpliwości, a także odnieść się do stanowiska współmałżonka. Na tym etapie dokonuje się też analizy i ewentualnego uzupełnienia materiału dowodowego. Później jest to niemożliwe.
- Końcowy etap postępowania sądowego to tzw. dyskusja sprawy. Podsumowuje się wtedy cały proces – adwokaci stron wydają swoje uwagi. Obrońca węzła małżeńskiego (OWM) ma za zadanie przedstawić wszelkie argumenty, które świadczą o ważności małżeństwa. Adwokat natomiast musi rzeczowo ustosunkować się do uwag OWM oraz zaprezentować argumenty, które potwierdzają stanowisko klienta.
- Wyrok podejmują trzej sędziowie, którzy wydają niezależne vota na temat każdej ze stron procesu. Decyzja podejmowana jest większością bezwzględną.
- Po zakończeniu procesu Sąd Biskupi ogłasza werdykt. Jeśli małżeństwo zostaje unieważnione, małżonkowie otrzymują od kurii powiadomienie pisemne.
Zgodnie z reformą papieża Franciszka wyrok I instancji może być wyrokiem, który kończy postępowanie, chyba że zostanie złożona apelacja do sądu wyższej instancji.
Proces o unieważnienie małżeństwa a tradycyjny rozwód – różnice
Przede wszystkim proces kanoniczny nie jest procesem ustnym, a pisemnym. Sąd kościelny nie ma więc sali rozpraw, a małżonkowie nie konfrontują się ze sobą. Obie strony oraz świadkowie składają oświadczenia indywidualnie – nie mogą uczestniczyć w przesłuchaniu przeciwnej strony. Podczas składania oświadczeń mogą za to być obecni adwokaci stron.
Unieważnienie ślubu kościelnego
Nasza Kancelaria Prawa Kanonicznego od wielu lat prowadzi sprawy rozwodowe (cywilne) pod kątem stwierdzenia nieważności ślubu i małżeństwa kościelnego. Jeśli potrzebują Państwo porady jak otrzymać rozwód kościelny lub unieważnić ślub kościelny, to nasi prawnicy są do Państwa dyspozycji. Oferujemy pomoc prawną w każdym mieście w Polsce, a nasi Adwokaci są do Państwa dyspozycji 7 dni w tygodniu.